En waar ben je bang voor?

Dit waren leidende vragen tijdens de workshop Smart City: Saai of Spektakel, georganiseerd door Universiteit Twente en de Future City Foundation. De workshop was weer onderdeel van een groter onderzoek dat de Universiteit Twente uitvoert, waarin zij op zoek zijn naar de controverses van de smart city. Want over sommige veranderingen door technologisering zijn we het redelijk eens: we maken allemaal gebruik van een smartphone, en we willen allemaal dat ondertussen onze privacy gewaarborgd blijft. We zijn continu bereikbaar, en als we dat even niet willen zijn, vindt ook niemand dat kwalijk. Maar andere aspecten werpen meer discussie op. De opkomst van online winkelen zorgt ervoor dat winkelketens hun fysieke filialen moeten sluiten. Of dit goed of slecht is voor de binnenstad, staat nog ter discussie.

De eerste controversie die opgepakt werd, is de levendigheid van de smart city. Door technologisering en digitalisering is het steeds minder nodig om naar de stad te gaan. We gaan alleen nog als we willen. En dat maakt van de stad een verleidingsmachine die schijnbaar niet meer saai mag zijn. Alles moet verleiden, prikkelen, een beleving zijn. Maar is dit wel zo goed voor de mens? In een mooi interview in Trouw zegt de filosoof Hans Schnitzler dat we ons meer moeten bekommeren over het verwateren van aandacht. ‘Want we vergeten dat aandacht, net als water en lucht, een hulpbron is. Zoals zuivere lucht ons in staat stelt om te ademen, laat zuivere aandacht ons denken en voelen.’

De workshop begon met twee inleidende presentaties. Michael Nagenborg (Universiteit Twente) gaf ons inzicht in wat ‘saai’ precies is. Saai is een omgeving die te weinig stimulerend. Of juist te veel stimuleert, denk aan Times Square. Michael liet ons zien dat een niet-saaie stad een stad is die nog niet af is. Die daardoor ruimte biedt voor creativiteit. Hij sloot af met de volgende woorden:

Dare to be boring.

Don’t be completely boring.

Be boring & incomplete.

Vervolgens bracht Michiel de Lange ons op de hoogte van het grotere onderzoek waar de workshop onderdeel van was, getiteld “Designing for Controversies in Responsible Smart Cities”. Michiel schetste de dreigingen die heersen in de huidige, technologiserende stad. Bijvoorbeeld data die op discriminerende wijze gebruikt wordt. Of met een winstoogmerk. Hij stelde de vraag: van wie is die data? En van wie is de stad? Wie mag profiteren?

De vraagstukken geopperd door Michiel waren gelijk inleiding tot de workshop. Tijdens de workshop ging het publiek in groepen aan de slag met de invloeden van technologisering en digitalisering op onze steden. De groepen kregen eerst inzicht in het soort data dat nu al van ons en onze omgeving wordt verzameld. Vervolgens moesten ze hun utopie beschrijven, hoe zien zij het liefst technologie ingezet? Opvallende thema’s: efficiëntere processen en mensen elkaar laten ontmoeten. Bij deze utopieën moesten daarna de valkuilen worden geschetst – wat kan er misgaan? Hierbij werd verlies van autonomie vaak aangestipt als risico van alle technologie die onze levens gaat managen.

Bekijk voor een sfeerimpressie hier de foto’s van de middag: